 |
| Ernest Hemingway |
"Cần phải viết ra chỉ một câu thực, một câu thực nhất mà anh từng biết". Kể từ khi đến Paris vào năm 1921, Hemingway không nhằm vào cái đích nào khác. Sau đó một ít, ông nói thêm: "Người ta có thể gạch xóa đi bất cứ điều gì nếu ý thức được về cái mà mình xóa và về việc xóa đi đó tăng sức mạnh cho câu chuyện và làm cho người ta cảm thấy ngoài cái họ hiểu ra còn có một cái gì khác nữa". Với đôi điều thôi, thế là đã đủ khi nói về Hemingway qua hai lời trích dẫn ấy. Người ta đã nói đủ thứ về những ám ảnh của ông như là tinh chất của tài năng văn học của ông. Ở đấy lộ ra sự quan tâm của ông đến sự chính xác, đến tính chân thực của quan sát, không mang chất cảm động và không bình luận. Và cả cái sở thích thường trực về việc tước bỏ đi những chữ thừa. Theo quy tắc chung: cái mà người ta lược bớt đi lại mạnh hơn rất nhiều so với việc phát triển nó ra và cá mà người ta tưởng tượng còn mạnh mẽ hơn nhiều cái mà người ta biết được.
Trong tác phẩm đầu tay ông xuất bản vào năm 1923, Ba thiên truyện và 10 bài thơ, Hemingway làm người ta nghĩ đến một truyện kể mang tên Trái mùa: sự hồi tưởng về một chuyến nghỉ ở Cortina d'Ampezzo cùng vứi bà vợ đầu của ông là Hadley. Ở đấy có chuyện về một ông già say rượu là Peduzzi mon men làm quen một cặ vợ chồng trẻ người Mỹ tại khác sạn và dẫn họ đến một nơi lắm cá của con sông mặc dù có lệnh cấm đánh bắt vào mùa đó. Nhưng lão Peduzzi chỉ quấy phá. Lão không kẹp chì vào dây chăng lưới. Lão chỉ nghĩ đến việc moi tiền khách hàng để đi uống rượu. Tóm lại chuyến đánh cá bị xếp lại và tác giả nghĩ rằng chuyện đó sẽ chẳng bao giờ có thực. Chuyện chỉ có thế. Ông chẳng nói thêm gì khác trong mấy trang tiếp theo. Sự thực, lão già đã tự treo cổ vào ngày hôm sau đó. Nhưng Hemingway cố tình bỏ đi chi tiết đó.
Câu chuyện rất hay, nếu có thể nói thế. Chủ đề đã được nói lên rất rõ ràng. Khi mà những nhà văn khác có thể bị ra sự tự tử để kết thúc thiên truyện thì Hemingway, mặc dù chứng kiến điều đó, lại bỏ qua đi. Ông đã làm cho người ta cảm nhận được sự thất vọng của nhân vật của ông. Thế là đủ, "phần bị tước bỏ tăng sức mạnh cho câu chuyện". Chúng ta có thể nói cách khác: Hemingway là một trong số những nhà văn lớn về viết ngắn của thế kỷ này.
Thật tuyệt vời khi tên tuổi bình thường, nằm trong danh sách các nhân vật được tôn vinh của thế kỷ XX. Nhưng đúng ra người tôn vinh điều gì ở ông? Một Hemingway huyền thoại chân đi ủng, người đi săn trong rừng rậm châu Phi, một đấu sĩ bò tót nghiệp dư, một võ sĩ quyền anh không chính ngạch, một người hay cãi lộn ở các hộp đêm, người đi câu cá kiếm ngoài khơi vùng biển Key West, một người giả vờ đóng vai gián điệp và săn lùng tàu ngầm quốc xã khi đến sống ở La Havane, hay hơn nữa một phóng viên chiến tranh đã tham gia "giải phóng" Paris và khách sạn Ritz vào tháng 8/1944, chẳng bao lâu sau, tiếp Jean-Paul Sartre và Marlene Dietrich trong căn phòng 31 nổi tiếng.
Tiểu thuyết gia này đã thành công với tác phẩm Mặt trời cũng mọc hay Giã từ vũ khí? Hẳn vậy rồi, đấy quả là những tác phẩm hay. Nhưng theo quy tắc chung, phải chăng những cuốn tiểu thuyết của Hemingway là những truyện ngắn chuyển thành một cách vụng về vì không có thì giờ để gọt cho ngắn lại? Chuông nguyện hồn ai là gần như thế. Ông già và biển cả lấy từ một truyện kể triết lý rút ra từ dòng đó. Jerome Charyn, trong một cuốn sách của một bộ sưu tập Những phát hiện dành cho nhà văn, đã không nói khác: "Ông không có được cái cảm quan sâu sắc về cấu trúc so với Faulkener. Sự thông thái của ông chỉ nằm bên trong sự chặt chẽ cô đọng của truyện ngắn mà không phải trong sự hỗn độn của một thiên tiểu thuyết". Sự thực đấy là một nhà văn ưa sự ngắn gọn, tiết kiệm ngôn từ đến mức tối đa, chỉ đưa ra những chi tiết và đôi khi gây ra một cảm giác bất ngờ về thiên nhiên (ông từng nói: "Viết về đồng quê theo cách mà Cézanne đã vẽ trong những bức tranh của ông"). Chính là cái chất Hemingway đó mà người ta muốn tôn vinh, và ngày nay còn đọc đi đọc lại với sự thán phục sững sờ.
Khi nói đến Hemingway, người ta liên tưởng đến Scott Fitzgerald (người mà ông đã vẽ ra một bức chân dung chính xác nhất trong Paris là một hội hè). Lý do càng mạnh hơn khi nói đến những truyện ngắn của họ. Thiên tiểu thuyết đầu tiên Mặt trái của Thiên đường làm cho Fitzgerald nổi tiếng sau một đêm vào năm 1920. Nhưng chính những truyện ngắn ông viết ra dài dài sau đó và bán cho các tạp chí Mỹ với giá vàng là cái mà ông kiếm sống. Hemingway khởi đầu với những tập truyện ngắn, đặc biệt là cuốn Về thời buổi này năm 1924. Nhưng chính thiên tiểu thuyết đầu tiên Mặt trời vẫn mọc năm 1926 và những cuốn tiếp đó mang lại vinh quang và phương tiện sống cho ông. Những truyện ngắn của Fitzgerald giống như những thiên tiểu thuyết nhỏ có hàng đống nhân vật và một kết thúc thật tuyệt vời. Ông không ngần ngại chiều theo thị hiếu độc giả và những tạp chí đặt hàng ông. Những tiểu thuyết của Hemingway, như người ta nói, nhiều khi là những truyện ngắn kéo dài, nhưng trong những truyện ngắn gọn đó hành động được giản lược thành đồ thức, ông không hề nhân nhượng một chút nào. Ở đấy sự toàn vẹn nghệ thuật của ông đạt tới đỉnh cao. Ông từng nói: "Tôi thử sức mình trong nghề văn bằng những sự việc đơn giản nhất, cái đơn giản hơn hết và cái cơ bản nhất là cái chết tàn khốc." Những cái đơn giản nhất ư? Còn hơn thế. Người đọc bối rối từ truyện này đến truyện khác vì lao động của nhà văn, sự sáng tạo của ông, cái cảm quan về việc dùng từ thật đắt và thật đúng chỗ. Và cả cái tài về đối thoại làm cô lại thực tại một cảnh huống. Truyện 50.000 USD hay Những kẻ giết người chính là những mẩu chuyện mẫu mực. Những truyện ngắn về Nick Adams, hóa thân của ông, là sự trong suốt đến tàn nhẫn và xé lòng người. Cứ mỗi bận Hemingway lại lột trần ông ra ngay cả khi ông tạo ra những tác phẩm hư cấu. Ông nói: "Thứ văn chương đáng giá nhất là cái mà người ta sáng tạo ra, tưởng tượng ra. Cái làm cho sự việc trở nên thật." Ông cũng thú nhận thích thú của ông về chủ nghĩa anh hùng hay nỗi sợ hãi đối với sự lười biếng, sự ám ảnh về việc tự tử hay những hành vi mang tính tự sát, những dũng sĩ đấu bò của ông tiến ra trước cặp sừng của những con bò mộng, những võ sĩ quyền Anh trước nguy cơ bị "nốc ao", những người lính của ông trước họng súng liên thanh của kẻ thù và những chàng trai xấu số trước những kẻ giết người bằng hơi độc. Hơn nữa, ông thú nhận sự thán phục của mình trước một ngọn đồi ở Michigan, màu xanh óng ánh của con cá hương trên sông...
Hemingway huyền thoại mang trong bản thân ông, cho đến lúc chịu những suy thoái cuối cùng, chứng mê sảng, chứng mất ngủ hay nỗi sợ về sự bất lực, một cái gì đó quá lớn lao, quá phì nhiêu, quá kịch tính. Ngược lại chàng Hemingway lúc trẻ thì bảo tồn một cái gì đó khô khan. Hơn thế, ông viết với một phong cách khô khan. Và đấy là cái khiến ông trở thành vĩ đại nhất. Một mẫu mực của văn học.
CÓ NHỮNG NHÀ VĂN NHƯ THẾ - HÀ VINH - VƯƠNG TRÍ NHÀN - NHÀ XUẤT BẢN HỘI NHÀ VĂN
Thật tuyệt vời khi tên tuổi bình thường, nằm trong danh sách các nhân vật được tôn vinh của thế kỷ XX. Nhưng đúng ra người tôn vinh điều gì ở ông? Một Hemingway huyền thoại chân đi ủng, người đi săn trong rừng rậm châu Phi, một đấu sĩ bò tót nghiệp dư, một võ sĩ quyền anh không chính ngạch, một người hay cãi lộn ở các hộp đêm, người đi câu cá kiếm ngoài khơi vùng biển Key West, một người giả vờ đóng vai gián điệp và săn lùng tàu ngầm quốc xã khi đến sống ở La Havane, hay hơn nữa một phóng viên chiến tranh đã tham gia "giải phóng" Paris và khách sạn Ritz vào tháng 8/1944, chẳng bao lâu sau, tiếp Jean-Paul Sartre và Marlene Dietrich trong căn phòng 31 nổi tiếng.
Tiểu thuyết gia này đã thành công với tác phẩm Mặt trời cũng mọc hay Giã từ vũ khí? Hẳn vậy rồi, đấy quả là những tác phẩm hay. Nhưng theo quy tắc chung, phải chăng những cuốn tiểu thuyết của Hemingway là những truyện ngắn chuyển thành một cách vụng về vì không có thì giờ để gọt cho ngắn lại? Chuông nguyện hồn ai là gần như thế. Ông già và biển cả lấy từ một truyện kể triết lý rút ra từ dòng đó. Jerome Charyn, trong một cuốn sách của một bộ sưu tập Những phát hiện dành cho nhà văn, đã không nói khác: "Ông không có được cái cảm quan sâu sắc về cấu trúc so với Faulkener. Sự thông thái của ông chỉ nằm bên trong sự chặt chẽ cô đọng của truyện ngắn mà không phải trong sự hỗn độn của một thiên tiểu thuyết". Sự thực đấy là một nhà văn ưa sự ngắn gọn, tiết kiệm ngôn từ đến mức tối đa, chỉ đưa ra những chi tiết và đôi khi gây ra một cảm giác bất ngờ về thiên nhiên (ông từng nói: "Viết về đồng quê theo cách mà Cézanne đã vẽ trong những bức tranh của ông"). Chính là cái chất Hemingway đó mà người ta muốn tôn vinh, và ngày nay còn đọc đi đọc lại với sự thán phục sững sờ.
Khi nói đến Hemingway, người ta liên tưởng đến Scott Fitzgerald (người mà ông đã vẽ ra một bức chân dung chính xác nhất trong Paris là một hội hè). Lý do càng mạnh hơn khi nói đến những truyện ngắn của họ. Thiên tiểu thuyết đầu tiên Mặt trái của Thiên đường làm cho Fitzgerald nổi tiếng sau một đêm vào năm 1920. Nhưng chính những truyện ngắn ông viết ra dài dài sau đó và bán cho các tạp chí Mỹ với giá vàng là cái mà ông kiếm sống. Hemingway khởi đầu với những tập truyện ngắn, đặc biệt là cuốn Về thời buổi này năm 1924. Nhưng chính thiên tiểu thuyết đầu tiên Mặt trời vẫn mọc năm 1926 và những cuốn tiếp đó mang lại vinh quang và phương tiện sống cho ông. Những truyện ngắn của Fitzgerald giống như những thiên tiểu thuyết nhỏ có hàng đống nhân vật và một kết thúc thật tuyệt vời. Ông không ngần ngại chiều theo thị hiếu độc giả và những tạp chí đặt hàng ông. Những tiểu thuyết của Hemingway, như người ta nói, nhiều khi là những truyện ngắn kéo dài, nhưng trong những truyện ngắn gọn đó hành động được giản lược thành đồ thức, ông không hề nhân nhượng một chút nào. Ở đấy sự toàn vẹn nghệ thuật của ông đạt tới đỉnh cao. Ông từng nói: "Tôi thử sức mình trong nghề văn bằng những sự việc đơn giản nhất, cái đơn giản hơn hết và cái cơ bản nhất là cái chết tàn khốc." Những cái đơn giản nhất ư? Còn hơn thế. Người đọc bối rối từ truyện này đến truyện khác vì lao động của nhà văn, sự sáng tạo của ông, cái cảm quan về việc dùng từ thật đắt và thật đúng chỗ. Và cả cái tài về đối thoại làm cô lại thực tại một cảnh huống. Truyện 50.000 USD hay Những kẻ giết người chính là những mẩu chuyện mẫu mực. Những truyện ngắn về Nick Adams, hóa thân của ông, là sự trong suốt đến tàn nhẫn và xé lòng người. Cứ mỗi bận Hemingway lại lột trần ông ra ngay cả khi ông tạo ra những tác phẩm hư cấu. Ông nói: "Thứ văn chương đáng giá nhất là cái mà người ta sáng tạo ra, tưởng tượng ra. Cái làm cho sự việc trở nên thật." Ông cũng thú nhận thích thú của ông về chủ nghĩa anh hùng hay nỗi sợ hãi đối với sự lười biếng, sự ám ảnh về việc tự tử hay những hành vi mang tính tự sát, những dũng sĩ đấu bò của ông tiến ra trước cặp sừng của những con bò mộng, những võ sĩ quyền Anh trước nguy cơ bị "nốc ao", những người lính của ông trước họng súng liên thanh của kẻ thù và những chàng trai xấu số trước những kẻ giết người bằng hơi độc. Hơn nữa, ông thú nhận sự thán phục của mình trước một ngọn đồi ở Michigan, màu xanh óng ánh của con cá hương trên sông...Hemingway huyền thoại mang trong bản thân ông, cho đến lúc chịu những suy thoái cuối cùng, chứng mê sảng, chứng mất ngủ hay nỗi sợ về sự bất lực, một cái gì đó quá lớn lao, quá phì nhiêu, quá kịch tính. Ngược lại chàng Hemingway lúc trẻ thì bảo tồn một cái gì đó khô khan. Hơn thế, ông viết với một phong cách khô khan. Và đấy là cái khiến ông trở thành vĩ đại nhất. Một mẫu mực của văn học.
CÓ NHỮNG NHÀ VĂN NHƯ THẾ - HÀ VINH - VƯƠNG TRÍ NHÀN - NHÀ XUẤT BẢN HỘI NHÀ VĂN
